Kuifje in Afrika

NICK TITAN’S CCA OVER TJEVEN EN DE CONGOCRISIS

Dag memberoos van onze communicatieve community! Deze week reizen we voor onze case recht naar de evenaar. Tenminste in gedachten. Want Zaventem ligt weeral plat omdat de vakbond staakt en ook met de Lijn geraken we voorlopig nergens meer.

‘Beste Nick,’ opent Suzanne, ‘Europa blaast in de Congo-crisis warm en koud tegelijk. Aan de ene kant gaan stemmen op voor sancties tegen Rwanda omdat dat de rebellen in Oost-Congo ondersteunt. Maar aan de andere kant blijft de EU vrolijk verder grondstoffen aankopen die Rwanda steelt uit Congo. Wat moet ik daar van denken? Is dat geen tjevenlogica?’

Funny you should mention that, Suzanne. Dat van die tjevenlogica. Daar ga ik zo op in.

Welkom bij Nick Titan’s CAA, het Communication Consulting Agency dat elke vorm van foute communicatie genadeloos dissecteert. Mijn naam is Nick Titan. Ik ben uw host vandaag.

Ben jij nieuw op dit kanaal? En ben je fan van mijn advies? Dan kan je me maar beter volgen. Misschien win je een vrijstelling op de kersnieuwe meerwaardetaks dankzij de loterij van Georges-Louis Bouchez. Al is die kans vrij klein.

Maar terug naar onze case, Suzanne. Je vraagt me naar de Congocrisis en meer bepaald naar de ‘tjevenlogica’ die Europa daar hanteert. En daarmee zitten we meteen bij de kern van het probleem: de dubbele moraal waaraan wij zo gewoon zijn in het westen. Dat soort gespleten logica zit diep verankerd in ons denken. Maar waar komt dat vandaan?

Om dat ietwat te kaderen, moeten we teruggaan in de tijd. En wel maar liefst tweeduizend jaar. Toen er van Congo, vliegtuigen of stakingen nog lang geen sprake was. Maar waar wél over werd gepraat, dat was het Christendom. Met het accent op “CHRIS” al leg ik dat meestal op –“DOM”. Dat krijg ik moeilijk afgeleerd, wat ik ook blijf proberen.

Dat Christen-DOM (oeps, ga ik weer!) floreerde eeuwenlang bij gratie van het dogma van de dubbele moraal. ‘Gij zult uw naaste liefhebben als uzelf, maar niet als gij den pech hebt om een wijf te zijn of homo. Want dan zijt gij de moeite niet en zult gij uzelf haten en kastijden. En als gij toch nen witten, rijken, heteronormatieven stinker zijt, dan zult gij al wie dat niet is behandelen als uw mindere, uw eigendom of restafval (al naargelang de meerwaarde die gij den anderen toe wilt dichten) en geeft de Mufti op de Stoel in Rome u zijn felbetwiste zegen als gij zo’n misbaksel onderdrukt, besteelt, onteert, verkracht, vermoordt, ontheemt, verkettert of excommuniceert.  Want dat heet naastenliefde en zo heeft Here Jezeke (zonder inspraak van zijn Madam) het ons destijds allemaal geleerd.’

Ik hoor Suzanne nu al zeggen: ‘Maar dat is toch niet relevant meer? Er is toch die fameuze scheiding tussen de kerk en onze staat?’  

Daar moet ik je dan corrigeren. De scheiding tussen kerk en staat is nooit haarscherp getrokken. De christelijke dictatuur heeft sporen nagelaten. Niet zozeer bij kerk of staat, maar wel bij de bevolking. Want het Verenigd Rooms Gezag heeft ons - na tweeduizend jaar hersenspoeling – als collectief met een geweten opgezadeld. Concepten als ‘moraal’,  ‘rechtvaardigheid’ en ‘solidariteit zijn daarvan het gevolg. De kerk lag daar nooit wakker van, de staat al evenmin. Die werden beide schaamteloos rijk dankzij belastingen op alles wat het volk ook maar oogstte, maakte, verdiende, had of kon bedenken. ‘Moraal’, ‘rechtvaardigheid’ en ‘solidariteit’ dienden als zweepslagen die het gepeupel tot de gewenste graad van onderdanigheid en liefdadigheid moest bewegen. De kerk zélf deed daar niet aan mee. De staat al evenmin. De burger moest gehoorzaam wezen en vooral keihard werken, terwijl de vruchten van zijn arbeid geplukt werden door pausen en adelborsten voor wie het leven één lang betaald verlof was. Maar dat mocht de pret niet drukken. Want onze goedgelovige burger werd voor zijn luizenleventje tenslotte dik beloond. Met aan het einde van zijn lijdensweg een imaginaire plek in een al even schimmige hemel (al blijft de kans dat die bestaat – volgens recente onderzoeken en wetenschappelijke bewijzen – een pak hoger dan de kans op een pensioen waarvan je op je oude dag in België kan overleven).

‘Ja maar,’ zal Suzanne zeggen, ‘de tijden zijn sindsdien toch anders? Denk aan de Franse Revolutie. De Amerikaanse “Declaration of Independence!” Zorgden die soms niet voor een trendbreuk?’

Jammer maar helaas, Suzanne. Want dát deden ze niet. De Franse Revolutie droeg de macht over van een handvol edellieden naar een selecte club superrijke burgers. De boeren en het plebisciet vielen volledig naast de prijzen. En de VS deed niet veel beter. De Amerikaanse ‘constitution’ baarde een institutionele miskraam van jewelste die de benaming ‘democratie’ van bij de start onwaardig was. Tenminste voor wie niet behoorde tot de straight, rich, white, male minority club.

De rode draad in het verhaal van onze Westerse beschaving is onze dubbele moraal. Daarmee rechtvaardigen kerk én staat niet alleen hun dubieuze bestaansrecht maar ook hun eeuwlange roofbouw op de productieve burger. Met een appel op de moraal wordt ons het zwijgen opgelegd zodat de heersende elite kan blijven profiteren van zijn standgebonden privileges en het verbond van kleptocraten ongestoord zijn gang kan gaan.

Die kleine omweg brengt ons naadloos bij de case terug. Want zoals Suzanne al vreesde, is die bijzonder dubbelzinnig. Europa geeft geen moer om Congo, en evenmin om de Rwandezen. Zij heeft alleen belangstelling voor wat er in de bodem zit. Europa wil harde garanties op grondstoffen en mineralen. Wie hen die geeft is niet belangrijk. Wel dat het vriendjes zijn.

Laat daar nu net het schoentje knellen. Want wie is juist de eigenaar van al die grondstoffen en mineralen? De mijnbedrijven alvast niet. De inwoners blijkbaar nog veel minder. De Congolese staat misschien? Maar wat als regio’s zich afscheiden? Of rebellen - of een buurland - een lap grond gaan annexeren? Wie is dan je gesprekspartner? You get the picture, right?

Wie zweert bij vriendjespolitiek, heeft het daarmee knap lastig. Dat blijkt ook uit de feiten. Want midden in de Koude Oorlog, toen de VS de Congolese mijnen nodig had om kernbommen te vullen, spande Eisenhower maar al te graag met de Belgen samen. En hop, op wederzijds verzoek verrees ‘Katanga’ – een kersverse ‘uraniumstaat’ – als antwoord op én maatoplossing voor de Amerikaanse noden. Dat het onafhankelijke Congo die ‘tour de force’ niet zomaar pikte, kon echt niet door de beugel. Met hulp van de bigotte Belgen zetten de States Lumumba aan de kant. Toen die nog steeds niet wilde buigen, werd hij van kant gemaakt. (De nadruk op het woordje ‘kant’ duidt niet op enige betrokkenheid van de Brugse kantklosgilde – wat tegenstanders van dat archaïsche instituut ook mogen beweren). Tot groot vermaak van Chroesjtsjov trouwens. Die buitte heel de toestand uit om – op het ritme van zijn vuistslagen op het geëerde spreekgestoelte - moord en brand te schreeuwen in de VN. Chroesjtsjov schold Eisenhower uit voor leugenaar en wreef het westers kapitalisme – overigens zeer terecht – zijn post-koloniale vampirisme als een koeienvlaai in het gezicht (1). Dat zijn geamuseerde verontwaardiging eerder door jaloezie dan ideologie was ingegeven, is daarbij zonneklaar. Kapitaal kent geen moraal. Maar communisme ook niet.  

Dat de EU een deal sloot met Rwanda om zijn belangen in de regio (lees: in de daarin aanwezige bodemschatten) te vrijwaren en dat het zo President Kagame, zijn Rwandese leger en zijn M23 rebellen ruimschoots vergoedt voor hun agressie, is maar door één ding ingegeven. Geld. Ethiek doet daarbij niets ter zake. Moraal is maar een luxegoed dat enkel ter beschikking staat zolang daar het budget voor is. Want ook rechtvaardigheid heeft zijn ‘prijs’ – we spreken hier over kapitalisten. Soms is die prijs te hoog. Zodra de centen op geraken, liggen de kaarten anders. Dan wordt moraal een kostenpost waarop bespaard moet worden, wegens ‘niet-prioritair’. ‘Nood breekt wet,’ leert ons het spreekwoord. Zelfs als die breuk komaf maakt met concepten als ‘geweten’ en ‘ethiek’, hoewel die – ironie! –  ergens in een grijs verleden aan de grondslag van de wetten lagen die door de nood gebroken worden.

Met geld koop je je een geweten. Maar als je krap bij kas zit, is dat een dure luxe. Dan vallen alle maskers af en kijken we recht in de arrogante smoel van corporate hebzucht. Bye bye, dubbele moraal. Hello reality!

Dus, ja, beste Suzanne. Je mag op beide oren slapen. Wat hier gebeurt is doodnormaal. De EU meet niet plotseling met twee maten en gewichten. Dat heeft ze altijd al gedaan. Daarbij is er maar een constante. Eigenbelang primeert. En dat zal nooit veranderen. Het enige wat wijzigt is hoe die boodschap wordt verpakt. The ‘why’ and ‘what’, you know. Die laten zich vlotjes herschrijven in functie van de wijzigende tijdgeest. Want mensen kicken op verhalen die de waarheid flink verbloemen, op onzin en leugentjes waaruit zij moed en hoop scheppen. De feiten zelf stellen teleur. En dat boeit mensen niet. Vergeleken met de meute fans van Hergé’s ‘Kuifje in Afrika’ valt het leespubliek van ‘Tsjeven en de Congo-crisis’ vast zowat in het niet.

Blijf kritisch, beste memberoos! Tot hoors, lieve Suzanne! Dit was Nick Titan voor Nick Titan’s CAA. Dank voor het lezen. Keep floating, folks! And sea you soon!

Yours truly,

Nick Titan

(1) Wie zijn geheugen op wil frissen rond deze erg onfrisse episode, moet snel nog naar ‘A Soundtrack to a coup d’état’ gaan kijken, voor die ten prooi valt aan censuur. Hoewel die Belgische documentaire een oscarnominatie kreeg, zal zij die wellicht nooit verzilveren. Want in dit Neo-Nixoniaans klimaat waarin Trumps heksenjacht op waarheid en democratie de spelregels herschrijft, zou de Academy goed gek zijn om de CIA zo eventjes publiekelijk in zijn hemd te zetten.

Wil je als eerste op de hoogte blijven van Nicks satirische blog? Schrijf je dan hieronder in voor de newsletter.